Nieuwe technieken vertellen de verhalen van het Beleg van ’s-Hertogenbosch

De Bossche bol ken je vast… Maar wat weet jij over het Beleg van ‘s-Hertogenbosch in 1629? Het is al bijna 400 jaar geleden dat de stad door prins Frederik Hendrik van de Spanjaarden werd veroverd. Dit verhaal speelt zich voor een belangrijk deel af langs de Linie 1629. Om het verhaal te vertellen is de Route App ontwikkeld, deze kun je gebruiken langs fietsroute Linie 1629. Met de app word je op een bijzondere manier meegenomen in de historie van het Beleg van ‘s-Hertogenbosch. Een klein tipje van de sluiter: augmented reality en 360-graden panorama’s zijn included.

Om meer over deze Route App te horen, gingen we langs bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Hier spraken we met projectleider Dennis Dekker. Zijn ambitie is duidelijk: “Het verhaal over het Beleg van ‘s-Hertogenbosch moet even bekend worden als de Bossche bol” zegt hij met knipoog.

De aanvalslinie van prins Frederik Hendrik
Een heel korte geschiedenisles: sinds 1568 woedde er in de Nederlanden een strijd tegen Spanje. ’s-Hertogenbosch bleef tijdens de tachtigjarige oorlog trouw aan de Spaanse koning. Tot de verovering van prins Frederik Hendrik in 1629. Met een groots opgezette tegenaanval werd de stad ingenomen. Hiervoor legde Frederik Hendrik een meer dan veertig kilometer lange aanvalslinie aan; later bekend als Linie 1629. Een aaneenschakeling van dijken en grachten, die werden beschermd met uitkijkposten, schansen en redoutes.

Prins Frederik Hendrik bij de belegering van ‘s-Hertogenbosch, 1629, Pauwels van Hillegaert, ca. 1631

Zeventien vertelpunten over het Beleg van ‘s-Hertogenbosch
Het Beleg 1629 is dus een belangrijk moment in de geschiedenis van ’s-Hertogenbosch. Er loopt al een met bordjes aangeven fietsroute langs de Linie, maar deze beleving kun je uitbreiden met de Route App. In de Route App, die je vanaf 9 september kunt downloaden, vind je een interactieve kaart met zeventien vertelpunten verspreid over de 50-kilometer lange fietsroute.

Deze vertelpunten kun je op willekeurige volgorde bezoeken. Zo ontstaat er een tijdlijn met belangrijke momenten van het Beleg 1629. Je moet iedere locatie bezoeken om de tijdlijn compleet te krijgen. En we kunnen verklappen dat wanneer je dit doet er ook een beloning aan vast zit.

Zodra je start krijg je een introductie van de twee vertelpersonages: Jan van Hilten en Abraham Verhoeven. En dit zijn niet zomaar twee personen, dit zijn verslaggevers uit de tijd van het Beleg 1629 die ieder vanuit eigen perspectief vertellen. Hierover later in het artikel meer. Op locatie aangekomen krijgt de gebruiker een melding en vertellen de personages over de belangrijke punten en verhalen van het Beleg 1629. Van oorlogsvoering en religie tot het dagelijks leven. Dit doen zij ieder vanuit hun eigen perspectief en volledig in karakter. Zo vertelt een personage rooskleurig over een situatie of worden cijfers overdreven en wordt hij dan gecorrigeerd door de ander. Om de bezoeker toch ook een objectief beeld te geven zijn er ‘wist-je-datjes- toegevoegd’.

360-graden panorama’s en augmented reality
Met Augmented Reality (AR) worden de vertelpersonages tot leven gebracht. Zo staan de twee personages in AR recht voor je en voeren zij een dialoog. Ondertussen kun je driedimensionaal om ze heen lopen of naar ze toelopen. Hiervoor zijn 3D geanimeerde personages ontwikkeld. Om tot een verantwoord uiterlijk te komen, zijn er historische schilderijen bekeken en is er literatuuronderzoek gedaan.

Op een aantal punten zijn 360-graden panorama’s te openen. Hier kun je zien hoe oude vestingwerken en schansen er uit zagen.

De vertelpersonages: twee kanten van het Beleg van ’s-Hertogenbosch
“Het zou een voor de hand liggende keuze zijn om het verhaal te laten vertellen vanuit het perspectief van de ‘winnaar’, vertelt Dennis. Maar dit zou alleen de Hollandse kant van het verhaal belichten. De grootste inspiratiebron voor de keuze voor Jan van Hilten en Abraham Verhoeven waren dan ook de krantenartikelen uit de tijd van het Beleg 1629.

De Hollandse / protestantse kant
Een vrijwilliger tipte Erfgoed ’s-Hertogenbosch op de krantenartikelen die hij had hertaald uit 1629. De krantenartikelen uit die tijd zijn sinds november 2013 te vinden in Delpher. Dit is een website, ontwikkeld en beheerd door de Koninklijke Bibliotheek, met gedigitaliseerde historische kranten, boeken en tijdschriften.

Hier werden dus ook edities van de eerste Hollandse krant gevonden. Dit was ‘Courante uyt Italien, Duytslandt, &c.’ van Caspar van Hilten. Zijn zoon Jan van Hilten (1603-1655) verzamelde verhalen vanuit het beleg, die in het Nederlands in de krant werden gezet. Aangezien zijn bronnen vanuit het Staatse leger kwamen, waren zijn artikelen op de hand van de protestantse Republiek en prins Frederik Hendrik.

De Spaanse / katholieke kant
Ook werden er na online speurwerk in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel kranten gevonden van de Spaans/ katholieke kant. Dit was de krant van Abraham Verhoeven (1575-1652), de eerste krantenuitgever in de Spaanse Nederlanden. Hoewel er geen vaste titel op zijn krant werd gedrukt, is het nu bekend onder de naam ‘Nieuwe Tijdinghen’. Zijn bronnen vanuit de Spaanse Nederlanden gaven hem informatie die hij wekelijks publiceerde in zijn krant. Zijn berichten waren erg Spaansgezind en daarmee ook katholiek. Het slechte nieuws over het beleg werd vaak gezwegen.

De app bevat eigenlijk twee lagen. De ludieke dialogen met de gidsen, maar ook een diepere laag met feitjes en de originele krantenberichten.

Uitbreiding?
Sinds 9 september is deze route met Jan van Hilten en Abraham Verhoeven gratis te downloaden. Dennis denkt inmiddels al na over een uitbreiding. Met game-elementen zou de app voor hem nog completer voelen. Denk bijvoorbeeld aan het verzamelen van archeologische objecten uit die tijd. Ook zou hij nog graag andere kanten van het Beleg 1629 belichten. Want het verhaal vanuit vriend en vijand is interessant, maar wat dachten Bosschenaren er zelf over? Het perspectief van een non, soldaat of wachter biedt ook interessante perspectieven op het Beleg van ‘s-Hertogenbosch. Wie weet komen deze verhalen ook nog aan het licht in een nieuwe route…

Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met vier gemeenten, namelijk gemeente ’s-Hertogenbosch, Vught, Sint-Michielsgestel en Heusden. Het ontwerp en de technische realisatie van de app wordt gedaan door het ontwerpbureau WijDoenDingen. De Route App is een van de vijf immersive projecten in de erfgoedsector, die mede dankzij het Fieldlab Virtual Worlds tot stand zijn gekomen. Lees hier over de andere projecten van het Fieldlab.